Vaak polyfarmacie bij ouderen in de thuiszorg!
Vaak polyfarmacie bij ouderen in de thuiszorg!
Bij bijna een kwart van de ouderen die thuiszorg krijgen, is sprake van buitensporige polyfarmacie – het gebruik van 10 of meer verschillende medicijnen tegelijkertijd. Bijna 40% krijgt 5-9 middelen voorgeschreven.
Geneesmiddelentherapie bij ouderen vereist meer maatwerk dan bij jongeren. De belangrijkste reden hiervoor is dat het verouderingsproces niet bij alle ouderen synchroon verloopt en dat bovendien per individu het verouderingsproces van de diverse weefsels en organen verschillend kan zijn. Daarnaast zijn bij ouderen dikwijls meerdere aandoeningen tegelijk aanwezig. In de praktijk betekent dit dat de cliënt meerdere geneesmiddelen gebruikt waarbij de kans op interacties tussen die medicijnen en bijwerkingen toeneemt.
Een bijkomend probleem is dat bij ouderen sprake kan zijn van symptoommaskering, -omkering of -armoede. Dit bemoeilijkt het stellen van de diagnose, maar ook de evaluatie van de gewenste en ongewenste werking van geneesmiddelen. Voorbeelden zijn: het met andere symptomen verlopen van een myocardinfarct, een hyperthyroïdie die zich als een hypothyroïdie manifesteert (of juist andersom), en het zonder symptomen direct doorschieten naar een hypoglykemisch coma of het asymptomatisch verlopen van een infectie: zonder koorts of zelfs met een ondertemperatuur.
Een ander niet te verwaarlozen aspect zijn de praktische problemen die ouderen kunnen ondervinden bij het opvolgen van het gebruiksvoorschrift. Voorbeelden zijn: het niet kunnen lezen of onthouden van het gebruik, het zelf niet kunnen openen van flacons of strips, het niet kunnen delen van tabletten, gemakshalve eenmaal per dag drie tabletten innemen in plaats van driemaal per dag één, het moeilijk kunnen omgaan met inhalatietoedieningsvormen en het niet zelf kunnen toedienen van oogdruppels.
Veranderingen bij het ouder worden
Bij het ouder worden treden veranderingen op in de lichaamssamenstelling die consequenties hebben voor processen als absorptie, distributie en eliminatie. De nierfunctie is vaak verminderd en er is een verandering in de verhouding tussen water en vet door vermindering van de spiermassa.
Het vermogen om bij een verstoring de normale toestand te herstellen verloopt vaak trager. Ouderen nemen bijvoorbeeld minder goed temperatuurverschillen waar en voeren bij kou hun warmteproductie minder goed op. De orthostatische tolerantie is verminderd. Een ander voorbeeld is de vermindering van het dorstgevoel, zelfs bij dehydratie.
De veroudering van verschillende weefsels en organen gaat gepaard met een toegenomen kwetsbaarheid van het lichaam. Immers bij functievermindering van een bepaald systeem schiet het overnemend vermogen van andere systemen tekort, omdat (door de veroudering) ook hun functie afgenomen is.
Therapie(on)trouw
Therapie-ontrouw is een belangrijke oorzaak voor het falen van de therapie. Vooral bij chronische medicatie, zoals antihypertensiva en cholesterolverlagende middelen, neemt de therapietrouw in de loop van de therapie vaak af. Zo bedroeg de therapietrouw van statinen 60% na 3 maanden, 43% na 6 maanden en 26% na 60 maanden. De kans op therapieontrouw neemt toe als ouderen minstens drie geneesmiddelen naast elkaar gebruiken. Ook de dosisfrequentie is van belang. Volgens een analyse van 38 studies was het terugbrengen van de dosisfrequentie van twee- naar eenmaal per dag de meest succesvolle interventie voor het verbeteren van de therapietrouw van antihypertensiva.
Het is belangrijk om kennis te hebben over de juiste farmacotherapie bij (kwetsbare)ouderen. Vooral wijkprofessionals hebben hierin een belangrijke bijdrage. Denk aan onderwerpen als observeren, signaleren en benoemen van problemen, schade en risico’s bij polyfarmacie, het reduceren van die risico’s en medicatieveiligheid en het bevorderen van therapietrouw.
Wil je meer over dit onderwerp weten en je kennis up-to-date brengen? Schrijf dan in voor de scholing ‘Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen’ op 7 mei 2018 te Amsterdam van 15.30 tot 18.30 uur. Docent Renate Agterhof
Inhoud scholing
- Fysiologische veranderingen bij kwetsbare ouderen en de invloed hiervan op medicijngebruik
- Polyfarmacie en de meest gebruikte medicijnen
- Problemen, schade en risico’s bij polyfarmacie
- Reductie risico’s polyfarmacie
- Medicatieveiligheid en kwetsbare ouderen
- Oorzaken en benadering bij matige therapietrouw
- Toepassen van klinisch redeneren op casus polyfarmacie
Meer informatie+ aanmelden? klik hier
